Bir eskrim maçını izlemek kafa karıştırıcı olabilir. Yeni bir seyirci için, kılıçlar, yanıp sönen ışıklar ve hakemin gizemli el işaretleri. Bu, bir maç sırasında neler olup bittiğini anlamayı son derece zorlaştırabilir. Eskrim topluluğumuz çok açık ve yardım etmeye isteklidir. Ancak çoğu zaman konuyu etraflıca anlamak, eskrim terimlerini ve kurallarını kolayca anlamak güç olabilir.
Bu kılavuz “eskrimin nasıl izleneceği” serimizin ikincisidir. Bir turnuvaya gitmek ve bir maç izleyebilmek için bilmeniz gereken her şeyi kapsayacaktır. Puanlama ve periyotları, dokunuşların nasıl belirlendiğini ve verildiğini, karşılaşmalarda hakemin ne yaptığını ve yaygın cezaların bazılarını ele alacağız.
Bu kılavuzun kapsamadığı şey, bir eskrim turnuvasının yapısı veya kimin kiminle ve ne zaman mücadele edeceğidir. Bu, “Eskrim turnuvası nasıl takip edilir” bölüm 1′de ele alınmıştır.
Bu makaleyi okumadan önce eskrim terimlerini bilmiyorsanız size referans olması için, eskrim terimleri sözlüğümüzü incelemeniz faydalı olacaktır.
Maç Süreleri-Periyotlar-Puanlama-Tuş
“Eskrim turnuvası nasıl takip edilir” bölüm 1 kılavuzumuzu okuduysanız, bu bölüm size kısmen tanıdık gelecektir. Bununla birlikte, bu makalede daha ayrıntılı olarak ele aldığımız için bu bölümü hala okumanız önerilir.
Bir pul maçı üç dakika süren tek bir periyottan oluşur. Bu üç dakikanın sonunda en yüksek puanı alan eskrimci kazanır. Ayrıca eskrimcilerden birinin tuş sayısının 5 e ulaşması ile de 5. tuşa ulaşan maçı kazanır. Epede eskrimcilerin tuş sayıları 4,4 ‘e ulaştığında, beraber yapılan geçerli tuşlar sayılmaz, pul süresi içinde eşitliği bozacak ilk tuş olana kadar devam edilir.
Pulde öngörülen süre sonunda eşitlik olması durumunda, eşitliği bozacak ilk tuşun yapılabilmesi için, eskrimcilere 1 dakikalık süre verilir. Ancak bu süre verilmeden önce hakem, bu 1 dakika süre bittiğinde de olası beraberliğin sürmesi ihtimaline karşı, maçı kimin kazanabileceğini belirlemek için kura (priority) çeker. Bu kurayı kazanan eskrimci verilen 1 dakika içinde eşitliğin bozulmaması halinde maçın galibi ilan edilir.
Direkt eleme maçları 15 tuş üzerinden yapılır. Flöre ve epede, bir direk eleme maçı her biri üç dakika süren üç periyottan oluşur. Her periyot arası, eskrimcilere 1 dakika ara verilir, eskrimciler bu sırada dinlenebilir, su içebilir ve antrenörleri ile konuşabilirler. Eskrimcilerden birinin 15 tuş’a ulaşması veya vuruşma süresi içinde en çok tuş elde eden eskrimci maçı kazanır.
Periyotlar bittikten sonra eşitlik olması durumunda, eşitliği bozacak ilk tuşun yapılabilmesi için, eskrimcilere 1 dakikalık süre verilir. Ancak bu süre verilmeden önce hakem, bu 1 dakika süre bittiğinde de olası beraberliğin sürmesi ihtimaline karşı, maçı kimin kazanabileceğini belirlemek için kura (priority) çeker. Bu kurayı kazanan eskrimci verilen 1 dakika içinde eşitliğin bozulmaması halinde maçın galibi olur.
Kılıç’ta iki periyot eskrim yapılır. İlk periyot, bir eskrimcinin 8. tuşu yapmasıyla sona erer. Eskrimcilere 1 dakika ara verilir, eskrimciler bu sırada dinlenebilir, su içebilir ve antrenörleri ile konuşabilirler. Skor arada sıfırlanmaz. Kılıç için zaman; tuş alma epe ve flöreye göre oldukça kısa olduğundan süre çoğunlukla tutulmamaktadır, ancak teknik olarak resmi kural kitabında yer alır.* Bir kılıç maçı bir eskrimci 15 tuş’a ulaştığında sona erer.
Nasıl Tuş (Puan) Alınır, Atak Üstünlüğü Ne Demektir?
Eskrimde dokunuşların nasıl puanlandığı, yeni bir seyirci veya eskrimci için anlaşılması en zor yön olabilir. Kendimizi rahatlatmak için, anlaması en kolay silahla başlayalım:
Epe ve Geçerli Hedef Bölge
Epe ‘de tuş silahın ucu ile yapılır, puan kazanmak için, bir eskrimcinin kendisine dokunuş-vuruş yapılmadan önce onun rakibine dokunuş-vuruş yapması gerekir. Puan/tuş, rakibin tüm vücut yüzeyi olmak üzere, başlarından ayak parmaklarına kadar herhangi bir yerden alınabilir.
Bir eskrimci geçerli bir dokunuş yaptığında, eskrimcinin bulunduğu taraftaki makinenin (aparey-skor cihazı) yan tarafındaki renkli (kırmızı veya yeşil) ışık yanar. Bu renkli ışık, eskrimcinin rakibine dürtüş yaptığını yani sayı yapıldığını gösterir. Makinede (aparey-skor cihazı) renkli ışık (kırmız veya yeşil) yerine beyaz bir ışık gösteriyorsa, bu kablo tesisatında bir arıza olduğu anlamına gelir. Bir hakemin Epe müsabakasındaki görevi, bir eskrimcinin silahı ile zemin ya da başka bir şeye değil, diğer eskrimcinin geçerli tüm vücut yüzeyinden dokunuş-dürtüş yaptığından emin olmak ve her iki eskrimcinin de sporun kuralları ile rekabet etmesini sağlamaktır.
İki epe eskrimcisi aynı anda geçerli bir dokunuş-dürtüş yaptığında, yani her iki eskrimcide makinede (aparey-skor cihazı) renkli ışıklarını (kırmızı veya yeşil) yaktıklarında her iki eskrimciye de bir puan verilir. Hem kırmızı hem de yeşil ışıklar yandığında, eskrimcilerin aynı anda vuruş-dokunuş yaptıklarını söyleyebiliriz. Fakat eskrimcilerden biri diğerine oranla çok küçük zaman farkıyla biraz daha geç dürtüş yaparsa sistem, otomatik olarak vuruşu geç yapanın akımını keser ve tek ışık yanmasını sağlar.
Kılıç ve Flöre
Atak üstünlüğü, her iki eskrimcinin de geçerli hedef yüzeyine geçerli bir dokunuş yapıldığı durumlarda hangi eskrimcinin puan kazandığını açıklayan durumdur. Bunun ne anlama geldiğini açıklayacağız, ama önce flöre ve kılıç için geçerli hedef bölgesi ve geçerli bir dokunuş’u ele alalım.
Flöre ve Geçerli Hedef Bölge
Flörede tıpkı epe’de olduğu gibi silahının ucuyla dürtüş yapılır. Geçerli hedef alanı gövde ve kasıkların iç kısmını içerir. Bacakları, kafayı veya kolları içermez. Ayrıca maskede sakal kısmı diye tabir edilen bölgede geçerli hedeftir. Flörede geçerli hedef bölgeye iletken kumaştan yapılan elektrikli ceket adı verilen parlak bir kıyafet giyilir. Maskenin sakal kısmı da bu parlak iletken kumaş ile kaplıdır. Geçerli hedef bölgeye dürtüş yapıldığında, dürtüşü yapan eskrimci için kendi tarafında renkli bir ışık yanacaktır (kırmızı veya yeşil). Flörede geçersiz bölgeye (kol veya bacak gibi) bir dürtüş yaparsanız, bunun yerine eskrimci tarafındaki beyaz ışık yanar. Beyaz ışık geçersiz tuş alanına yapılan dürtüş anlamına gelir ve tuş-puan verilmez.
Kılıç ve Geçerli Hedef Bölge
Kılıçta epe ve flöreden farklı olarak, daha çok dürtüş yerine kesme şeklinde yapılan vuruş hareketleri daha fazla olarak kullanılır. Tuş sadece silah ucuyla değil “tas” denilen bölüm dışında silahın her hangi bölümüyle yapılabilmektedir. Kılıçta geçerli hedef bölge belden yukarı olan her yeri kapsamaktadır(gövde, kollar ve başı içerir). Kılıçta geçerli bir vuruş yapıldığında, vuruşu yapan eskrimci için renkli bir ışık yanacaktır (kırmızı veya yeşil). Kılıçta geçersiz bölgeye vurursanız hiçbir şey olmaz, yani aksiyonu bozacak her hangi bir durum oluşmaz. Beyaz bir ışık görürseniz, bu ekipmanda bir arıza olduğu anlamına gelir.
Atak Üstünlüğü
Atak üstünlüğü belki de eskrim öğrenmek ve ustalaşmak için en zor kavramdır. Bu makalenin amaçları doğrultusunda, turnuvaya gidip izlemeye ve öğrenmeye başlayabilmeniz için bunu size en basit şekliyle anlatacağız.
Eskrim izlerken karşılaşacağınız iki temel durum vardır. Birincisi her iki eskrimcinin aynı anda tuş alanına geçerli bir vuruş yapmasıdır. İkincisi, bir eskrimci vuruş yapmaya çalışırken, diğer eskrimcinin savunma yapmaya çalıştığı durumdur.
Atak üstünlüğü, her iki eskrimcinin geçerli hedef bölgeye vuruş-dürtüş-dokunuş yaptığı anda, hangi eskrimciye tuş-puan verileceğini açıklar.
Bir eskrimci rakibinden önce (erken yada hızlı) bir saldırı-atak başlatarak atak üstünlüğü hakkı kazanır. Bu birinci durumda kimin puan aldığı bu şekilde belirlenir.
Kural kitabına göre, kol uzanırken rakibinin hedef bölgesini tehdit ederek bir atak yapılır. Pratikte, Kılıç atakları ve Flöre atakları oldukça farklı görünecektir. Flörede, atağın ilk başlangıç noktası olarak kolun hedefe doğru ilk çıkışına daha fazla vurgu yapılır. Kılıçta, atak üstünlüğü belirlenirken ayakların öne doğru ilk hareketine daha fazla vurgu yapılır.*
Unutmayın, atak üstünlüğü konusu ilk önce kimin vuruş-dürtüş-dokunuş yaptığı ile ilgili değil, ilk önce atak eylemine kimin başladığıyla ilgilidir.
İlk önce atağı başlatan kimsenin atak üstünlüğü hakkı vardır ve başka bir şey olmazsa ve her iki eskrimcinin de geçerli isabetler yapması durumunda, hakem tarafından atak üstünlüğü hakkına sahip olduğuna karar verilen kişiye tuş-puan verilir.
Örneğin, Kılıçta, B eskrimcisi hiçbir şey yapmazken veya geri çekilirken A eskrimcisi ilerlemeye başlarsa ve hem A hem de B eskrimcileri aynı anda saldırı başlatırsa, ilk önce son eylem dizisine başladığı için puan A eskrimcisine verilir.
Ancak, atak üstünlüğü hakkı olmayan deneyimli bir eskrimci sadece rakiplerine vurmaya teşebbüs etmeyecektir. Puan-tuş kaybedeceklerini bilirler. Bu nedenle, sıklıkla eskrimcilerin kendilerini savunmaya çalıştığını görürsünüz. Bu, yukarıda bahsedilen ikinci temel durumdur.
Bir eskrimci, atağı başarısız olursa atak üstünlüğü hakkını kaybedebilir. Yapılan atağın başarısız olmasının iki sebebi vardır. 1-Atak sonucunda geçerli tuş alanına dokunuş yapamayıp pas geçilen durum, diğeri ise rakibin yapılan atağa karşı savunma yaptığı durumdur. Savunma (Parat) yaptıktan sonra (Başarılı bir şekilde savunma hareketinden sonra rakip atak üstünlüğünü almış olur ki) geçerli alana tuş yaparsa buna ripost denir. Bu da her iki eskrimci atağa aynı anda başlamışsa ve atakların sonunda her iki eskrimcide aynı anda geçerli alana vuruş yapmış olmasına rağmen, tuş öncesinde savunma (yani parat) yapmış olan taraf sayıyı kazanmış olur. Bu hareket Parat Ripost ifadesi ile adlandırılır.
Unutmayın, dokunuş sırasında kaç kez atak üstünlüğü hakkının değiştiği önemli değildir. İlk önce atağı-saldırıyı başlatan veya son anda bir atağı-saldırıyı durduran eskrimciye atak üstünlüğü hakkı verilir.
Daha fazla izledikçe, bir eskrimcinin bir savunma hareketinden sonra kendi ripost (karşı atak) hareketini başlatması ve atak üstünlüğü hakkını elde etmesini anlamaya başlayacaksınız.
Flörede, bir eskrimci geçerli hedef dışı bir atak (beyaz ışıklı yanmış ise) dürtüş yaptığında, hakem geçerli bir isabet kaydedilmemiş olduğundan maçı durduracaktır. Bu olaydan sonra hiçbir eskrimciye puan verilmez ve maç kaldıkları yerden tekrar başlarlar.
Her iki eskrimcinin de açıkça atak üstünlüğü hakkı yoksa – bu, eskrimcilerin ataklarına-saldırılarına eş zamanlı başladıklarında ve bir savuşturma hareketi olmadığında – hakem eş zamanlı atak, beraber atak değerlendirmesi yapar ve eskrim, kaldığı yerden başlar. Bu hem flöre hem de Kılıç için geçerlidir.
Aşağıda anlamanıza yardımcı olmak için; eskrimcilerden birinin atak yapmaya çalıştığı, diğerinin savunmaya çalıştığı durum ve kimin puan aldığını belirlemek için gereken düşünce sürecini anlamaya yardımcı olacak basit bir diyagram bulunmaktadır.
HAKEM EL İŞARETLERİ
Tamam, şimdi eskrimde bir dokunuşun nasıl puanlandığı hakkında genel bir fikriniz var. Müsabaka sırasında aksiyon izlenir ve hakem aksiyona yorum yapar ve eskrimcilerden birine puan ekler. Kimin tuş aldığını hareket sırasında tam olarak göremediniz ya da anlamadınız, hakemin analizi (el-kol işaretleri-jest ve mimikleri-bunlar bir kuraldır!) sonucunda puanın nasıl kazanıldığını daha net anlayabilirsiniz.
Hakemlerin yaptığı en yaygın el hareketleri (jest ve mimikleri) aşağıda açıklanmıştır.
Vuruşmayı Başlatma ve Sonlandırma
Hakem maça yada bir vuruşmaya başlamak için, “Yerlerinize!” (En garde!) komutu üzerine eskrimciler vuruşma duruşuna geçer; bundan sonra hakem, ellerini yana ve yere paralel tutar “hazır” (pre!) der ve sonrasında eskrimcilerin vuruşma duruşunda hazır olduklarını gördükten sonra “Başlayın!” (Ale!) komutuyla hakem ellerini önlerinde bir araya getirir vuruşmayı başlatır.
Bir hakem, vuruşma sona erdiğinde veya eskrimin durması gerektiği durumlarda elini kaldırır “dur!” (Halt!) der. Bu komut verildiği andan itibaren eskrimci, yeni bir eyleme geçemez; komuttan önce başlatmış olduğu hamle geçerli olur, fakat komuttan sonra hiçbir tuş geçerli olmaz.* (istisnalar dışına)
Aksiyon (Hareket) Analizi
Aksiyon sona erdikten sonra hakem neler olduğunu açıklayacaktır. Hakem, yukarıdaki atak üstünlüğü hakkı bölümünde söylediğimiz tüm detayları arıyor. Hakem hareketinde ilk göreceğiniz şey, atağın ne taraftan geldiğini gösteren “atak-saldırı” hareketi olacaktır.
Aksiyon sona erdiğinde hakem hareket analizi yapar ve bu analiz sırasında bir takım tanımlamalar yapar örneğin; atağın parat ile karşılanmış olması, atağın pas geçmesi ya da geçerli alana dokunuş yapılamadığı gibi. Bunlar aşağıdaki gibi gösterilir:
Hakem el işaretlerinin atak yapılan eskrimciye doğru yapıldığını unutmayın.
Daha sonra tuşu alan eskrimciye puanı verilir ve oyun tekrar başlar.
Bu kılavuz, eskrimde meydana gelen tuşların çoğunu anlamanıza yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Çok fazla ayrıntıya girmeden, bu tuşlar hakkında bilmeniz temel bilgiler aşağıda belirtilmiştir;
Atak halinde preparasyon ve line gibi izlediğinizde ve gözlemlediğinizde anlayabileceğiniz basit kuralların bazı varyasyonları vardır. Ancak aşağıda belirtilen biçimde ana hatlarını bilmeden bu kuralları tam anlamıyla anlamak zor olabilir.
Atak halinde preparasyon: Bu tuş, B eskrimcisinin A eskrimcisi tereddütte kaldığı esnada doğru bir biçimde atağını vuruş ile bitirmesi durumunda verilir.
Line: Line, bir eskrimcinin atak yapmadan üstünlük hakkını kazanmasını sağlayan çok özel bir eskrim tekniğidir. Kılıcın düz bir hat üzerinde rakibe dürtüş yapması halinde gerçekleşir.
Eskrim sporuna yeni başladıysanız bu tuşlar ile ilgili endişe etmenize gerek yoktur. Zaman içerisinde daha fazla tecrübe kazandığınızda bu tuşların tam mantığını anlamaya başlayacaksınız.
YAYGIN CEZALAR
Eskrim kurallarını çok iyi bilmiyorsanız hakemin neden ceza verdiğini anlamanız güçtür. Görülen en yaygın kural ihlallerinden bazılarının yanı sıra çeşitli cezaların ne anlama geldiğini kısaca anlatalım. Bunlar;
Sözlü Uyarı
Sözlü uyarının diğer cezalar gibi resmi bir yaptırımı yoktur. Hakemlerin sözlü uyarısı şu anlama gelir; örneğin, komut verilmeden maça başlama ya da başlama çizgisinden başlamama gibi küçük ihlaller karşısında birçok hakem kart vermek yerine sözlü uyarılar vermeyi tercih eder.
Sarı Kart
Sarı kart, eskrimdeki bir grup küçük ihlaller için verilen bir uyarı cezadır. Sarı kartın kendi başına bir işlevi bulunmaz, ancak bir kişi bir maç sırasında birden fazla sarı kart aldığında, ilk karttan sonraki her sarı kart kırmızı karta dönüştürülür. Sarı kart sayıları her maçın başında sıfırlanır. Göreceğiniz yaygın sarı kartlara örnek olarak, maçın başlamasını geciktirmesi ve çalışmayan ekipmanı maçın başlangıcına getirme verilebilir (eskrim sırasında kırılan ekipman sayılmaz).
Kırmızı Kart
Eskrimde orta derecede ihlaller için kırmızı kartlar verilir. Eğer bir kişi kırmızı kart alırsa, rakibi bir puan alır. Kırmızı kartlar en çok tekrarlanan sarı kartlar için verilir. Bununla birlikte yukarıda verdiğimiz örnekten devam edelim. Çalışmayan ekipmanla maça çıkan sporcunun getirdiği yedek malzeme de bozuksa ikinci kart kırmızı karta dönüşür, bir yaralanma molası almak için yaralanmayı tahrif eden veya ekipmanınız üzerinde kontrol işaretlerinin bulunmaması (ekipman kontrolü yapılan maçlarda) gibi durumlar için kırmızı kartlar verilir.
Siyah Kart
Siyah kartlar daha ağır ihlaller için verilir. Siyah kartlar bir kişiyi turnuvadan uzaklaştırır.(eskrimci, antrenör, seyirci ve hatta hakem). Siyah kart müsabaka salonundan dışarı çıkarılma anlamını ifade eder.
Şiddetine bağlı olarak, siyah kart kişileri birden fazla turnuvaya hatta tüm bir sezon turnuva dışı kalmasına sebebiyet verebilir. Bunlar genellikle hile, aşırı sportmenlik dışı davranış (hakem veya sporcuya agresif bir şekilde küfretme) veya şiddetli eylemler (ekipman, sandalye atma, birine fiziksel olarak saldırma) için verilir.
İSTİSNALAR
*Kılıçta zaman FIE kural kitabında yer almaktadır, bu yüzden teorik olarak 3 periyot sürebilir. Bununla birlikte, Kılıç genellikle 3 dakika dolmadan bitirilir. Bu nedenle, üst düzey turnuvalarda bile kılıç müsabakaları için zaman tutulmaz.
*Kılıç ve Flörede atak üstünlüğü kuralları teknik olarak farklı değildir. Ancak uygulamada atak üstünlüğü farklı şekillerde yorumlanmaktadır.
*Halt denildi, ancak komut öncesi parad alınmıştı ve hemen ripost yapıldı. Eğer ripost geçerli hedef yüzeye yapıldı ve tuş oldu ise puan verilir.
Hazırlayan ve Düzenleyen: Recep Koç
Faydalanılan Kaynak:BETTER FENCER
Yazar: William Spear
Çeviri: Recep Koç